Nieprawidłowa dieta i czynniki środowiskowe, zaburzają wewnętrzną równowagę organizmu, prowadząc do zakwaszenia, niedotlenienia, zastoju limfy, nagromadzenia toksyn. Daje to efekt zwyrodnienia, rozpadu, czyli tzw. obraz korodowania organizmu. Powodują to wolne rodniki (utleniacze), reaktywne związki chemiczne, powstające w procesie "spalania" żywności w organizmie, w obecności tlenu. Są to: nadtlenek wodoru powstający z rodników ponadtlenkowych oraz rodnik hydroksylowy (OH-). Podstawowym enzymem likwidującym wolne rodniki w organizmie jest dysmutaza ponadtlenkowa (SOD) zawarta w krwinkach czerwonych. Jedna cząstka tego enzymu ma zdolność łączenia dwóch cząsteczek rodnika ponadtlenkowego. Do wytworzenia dysmutazy w krwinkach potrzebne są atomy miedzi i cynku. Do usunięcia nadtlenku wodoru ze swej cząsteczki i wydalenia jej z organizmu, SOD wymaga enzymu katalazy zawartej również w krwinkach czerwonych. Zamienia on nadtlenek wodoru H2O2 w wodę. Ograniczeniem katalazy jest jej niezdolność metabolizowania nadtlenków lipidowych utworzonych przez wolne rodniki z kwasów tłuszczowych. Zwalcza on również nadtlenki przemieszczające się w płynach komórkowych. Do zwalczania nadtlenków lipidowych konieczna jest peroksydaza glutationowa. Ma na zdolność usuwania nadtlenków powstałych z kwasów tłuszczowych w błonach komórkowych oraz przemiany nadtlenku wodoru w wodę. Do działania tego enzymu potrzebna jest obecność selenu. Silnym wymiataczem nadtlenków lipidowych jest również transferaza glutationowa. Niedobór selenu czy glutationu (trójpeptyd składający się z trzech aminokwasów) powoduje, że nadtlenek wodoru nie ulega przekształceniu w wodę i powstaje bardzo agresywny rodnik hydroksylowy (OH-). Rodnik ten łączy się z kwasami tłuszczowymi tworząc nowe kolejne wolne rodniki - nadtlenki lipidowe. Wymiataczem rodników hydroksylowych jest enzym reduktaza metioninowa, glikozyd amygdalina, uzyskiwany z pestek migdałów, brzoskwiń, śliwek i wiśni. Rodniki nadtlenkowe z powodu niewysyconego jednego wiązania elektronowego, łączą się kradnąc jeden elektron np. ze ściany komórki, wyrywając w niej dosłownie dziurę a łącząc się z DNA zmieniają jego strukturę. Jeżeli pomnoży się niewielkie szkody jednostkowe przez miliony wolnych rodników powstających w każdej sekundzie, można uznać organizm za rejon katastrofy. Reaktywnie substancje utleniające powodują korozję lub rozpad ciała w sensie dosłownym. Czasami przeciwutleniacze oddają reaktywnym substancjom utleniającym elektron po to, aby doszło do stabilizacji cząsteczki przez wysycenie jej wolnego wiązania, a innym razem neutralizują wolne rodniki przez kompleksowe łączenie się z nimi. Przeciwutleniaczem jest każda substancja, która może pomóc w zwalczaniu szkód wywołanych działaniem wolnych rodników. Są to: witaminy, składniki mineralne, hormony, roślinne związki chemiczne i enzymy. 2. Co to jest proces glikacji Uważa się, że za proces starzenia się organizmu odpowiedzialna jest również tzw. glikacja. Pojawia się wtedy, gdy białka reagują z nadmiarem cukru i wapniem, w wyniku czego powstają nierozpuszczalne kompleksy białkowo - cukrowo - wapniowe. W miarą upływu czasu łączą się z kolagenem - budulcem ścięgien, stawów, naczyń i skóry. Proces ten prowadzi do odkładania się ich w ścianie wewnętrznej naczyń krwionośnych tworząc ogniska miażdżycy, w narządzie ruchu prowadzą do powstawania zmian zwyrodnieniowych stawów, ścięgien i powięzi. Zapobieganie temu polega na stosowaniu diety niskowęglowodanowej i włączenia do stałego użytku soli chromowej kwasu pikolinowego lub nikotynowego, związków organicznych cynku, selenu, miedzi, magnezu, krzemu, manganu, molibdenu, siarki, żelaza, germanu, witaminy A, C, E, związków pochodzenia roślinnego, nienasyconych kwasów tłuszczowych - omega 3,6,9. Organizm wbudowuje te składniki w strukturę swoich enzymów, biorących udział we wszystkich procesach metabolicznych ustroju. Powstawanie wolnych rodników w organizmie jest procesem w 100% normalnym ale ich nadmiar spowodowany działaniem czynników zewnętrznych i wewnętrznych jest bardzo szkodliwy. Procesowi temu sprzyja sprzyja:
Stres fizyczny i psychiczny, który karmi się metabolizmem tlenowym a nie tlenem.
Ozon w powietrzu.
Spaliny samochodowe.
Dym tytoniowy.
Stany zapalne.
Promieniowanie jonizujące i elektromagnetyczne.
Zanieczyszczenia wody.
Wysokoprzetworzone produkty spożywcze.
Metale ciężkie.
Przemysłowe związki chemiczne.
Leki. 3. Toksyczna żywność Ponieważ nasza ziemia często jest zubożała w odpowiednie dla organizmu minerały, to hodowane na niej warzywa i owoce również nie zawierają cennych dla naszego zdrowia związków. Ujemny bilans minerałów, witamin i przeciwutleniaczy powoduje szybkie zużywanie się organizmu. W ponad 80 chorobach związanych ze starzeniem się można uzyskać poprawę stosując przeciwutleniacze. Masowe stosowanie herbicydów i pestycydów w opryskach roślin oraz nieprzestrzeganie okresów karencji, powoduje wprowadzenie do żywności związków toksycznych kumulujących się w organizmie. Zbyt intensywna uprawa ziemi i stosowanie nawozów syntetycznych prowadzi do zubożenia roślin pod względem zawartości w nich witamin i związków mineralnych. Owoce powleka się woskiem technicznym (Carnuba) chroniąc je przed wysychaniem. Do poprawy smaku i zapachu używa się glutaminianu sodu. Przyspiesza się dojrzewanie owoców stosując lampy emitujące światło o specjalnej długości fali. W USA 40% wszystkich wyprodukowanych antybiotyków przez przemysł farmaceutyczny dodaje się do paszy zwierzętom hodowlanym w celu ochrony przed chorobami zakaźnymi. Ażeby przyśpieszyć wzrost bydła i zwiększyć produkcję mleka, dodaje się do paszy hormony wzrostu i hormony żeńskie. Po zjedzeniu przez człowieka ich mięsa i produktów mlecznych, ulegają zniszczeniu w jelitach przyjazne nam bakterie (Lactobacillus), prowadząc w efekcie do zachorowania na drożdżycę zaburzeń wchłaniania życiowo ważnych dla nas substancji odżywczych. Spożywanie mięsa nasyconego hormonami powoduje u kobiet wzrost zachorowalności na raka piersi, macicy, bolesne miesiączkowanie, przedwczesne dojrzewanie u dziewczynek a u mężczyzn impotencję i przedwczesne starzenie się. Napromieniowanie żywności powoduje likwidację pleśni i niepożądanych bakterii oraz cennych dla naszego organizmu witamin. Do żywności dodaje się również: barwniki, cyklaminiany, sztuczne środki słodzące, azotany i wiele innych. Naukowcy wykrywają w glebie i wodzie wysokie stężenie, ołowiu, kobaltu, rtęci i aluminium. Kosmetyki, narzędzia kuchenne, chemiczne środki zmiękczające, niektóre farby, wyroby plastikowe, lakiery, rozpuszczalniki oraz plomby zębowe mogą zawierać te niebezpieczne metale, a te kumulując się likwidują pierwszą linię obrony naszego organizmu. 4. Przeciwutleniacze Związki roślinne - bioflawonoidy Jest to grupa 5000 zidentyfikowanych składników mających własności superprzeciwutleniaczy. 1. Picnogenol Inna nazwa tego związku - wyciąg z kory sosny morskiej, kory sosny kanadyjskiej, pestek winogron. Jest nazwą handlową kompleksów proantocyjanidyn i polifenoli. Jest rozpuszczalny w wodzie i działa w płynie wewnątrzkomórkowym i międzykomórkowym. Hamuje bardzo reaktywny wolny rodnik - nadazotan oraz łączenie się nadtlenku wodoru z chlorkiem. Pobudzaniu układ odpornościowy, obniża ciśnienie tętnicze poprzez rozkurcz naczyń krwionośnych, przeciwdziała agregacji płytek krwi, przez co zapobiega udarom mózgu i zawałom serca. Zwiększa aktywność cytotoksyczną krwinek białych, których zadaniem jest niszczenie wirusów i komórek nowotworowych. Zmniejsza obrzęki i stan zapalny. Dzięki hamowaniu oksydacji cholesterolu LDL zapobiega miażdżycy, utrzymuje prawidłowy stan śródbłonka tętnic, przeciwdziała bólom i obrzękom kończyn dolnych. Potrafi odwrócić szkody dokonane w skórze przez promieniowanie ultrafioletowe słońca. Pokonuje barierę krew - mózg, dzięki czemu może zwalczać wolne rodniki w obrębie mózgu. Chroni przed szkodliwym wpływem wolnych rodników wytwarzanych przez promieniowanie, pestycydy, skażenie substancjami chemicznymi i metalami ciężkimi. Wchłania się z organizmu w ciągu sekund, zwiększając skuteczność innych substancji odżywczych jak witamina C, E i A. Hamuje wytwarzanie enzymów wywołujących rozpad kolagenu, które są bezpośrednią lub pośrednią przyczyną alergii i stanów zapalnych. Umacnia kolagenową substancję międzykomórkową naczyń krwionośnych, dzięki czemu zmniejsza się przepuszczalność naczyń i usprawnia krążenie krwi. Przyspiesza procesy gojenia tkanek miękkich. Proantocyjanidy są 50 razy silniejsze od witaminy E i 20 razy od witaminy C. Najlepsze źródła to winogrona, pomarańcze, grejpfruty, pomidory, owoce dzikiej róży, śliwki, sok cytrynowy, brzoskwinie i jeżyny. Dawka wyciągu z nasion winogron wynosi 150-200 mg/dobę. 2. Kwercetyna Występuje w cebuli, papryce, czosnku i zielonej herbacie. Jest mocnym przeciwutleniaczem. Korzystny wpływ kwercetyny na układ sercowo - naczyniowy wyraża się przeciwdziałaniem oksydacji lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), czyli "złego cholesterolu," przez wolne rodniki. Stwierdzono, że pożywienie zawierające flawonoidy zmniejszyło śmiertelność wywołaną chorobą wieńcową, częstość występowania pierwszego zawału serca, obniżyło ryzyko udaru mózgu. 3. Karotenoidy Jest to grupa około 500 roślinnych substancji odżywczych, które nadają owocom i warzywom kolory: żółty, pomarańczowy i czerwony. Zielono liściaste warzywa również zawierają dużo karotenoidów, ale ich kolor jest maskowany przez obecność zielonego chlorofilu. Mądrość ludowa głosiła, że "jedzenie kolorowe" jest dobre dla zdrowia. Do tej grupy należą: alfa-karoten, beta-karoten, kryptoksantyna, likopen, luteina i zeaksantyna. Beta, alfa-karoten i kryptoksantyna mają aktywność retinolu, co oznacza, że są prekursorami witaminy A. Jednak to likopen, który nie jest prekursorem witaminy A okazał się najsilniejszym antyoksydantem z grupy, karotenoidów. Działanie ich polega na zwalczaniu wolnych rodników, przez co zmniejszają uszkodzenia DNA - przyczynę większości chorób nowotworowych. a. beta-karoten Jest bardzo ważny dla układu odpornościowego, szczególnie ta część, która odpowiada za nadzór przeciwnowotworowy. Pomaga zwalczać infekcję. Najwięcej jest jego w marchwi, brzoskwini, szpinaku, dyni, kapuście bezgłowej. Obniża o 40 % ryzyko zawału serca, dzięki hamowaniu oksydacji wielonasyconych kwasów tłuszczowych. Doskonałym źródłem beta - karotenu są warzywa o ciemnym kolorze jak: brokuły, jarmuż, zielone części rzepy i buraków. Dostępność jego podwaja się, jeśli warzywa gotowane są na parze. Przerywa się dzięki temu wiązania między karotenem a błonnikiem, co poprawia jego wchłanianie. b. luteina i zeaksantyna Zapobiegają zwyrodnieniom plamki żółtej siatkówki. c. likopen Przetworzone pomidory stanowią najbogatsze jego źródło. Uszkadza komunikację między komórkami nowotworowymi, opóźniając wzrost i ruchy komórek raka piersi, płuc i trzonu macicy. Jest przynajmniej dwa razy bardziej skuteczny od beta - karotenu w ograniczeniu szkód wywołanych oksydacją. Skutecznie zwiększa odporność LDL na utlenianie, dzięki czemu hamuje postęp miażdżycy. Stosowany profilaktycznie razem z witaminą E, C i selenem zmniejsza ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego. Likopen zawarty w produktach pochodzących z przetworzonych pomidorów jest wchłaniany lepiej niż z pomidorów surowych. 4. Czosnek Działa jako superprzeciwutleniacz, obniża ciśnienie krwi, pobudza układ odpornościowy, reguluje poziom cukru we krwi, zapobiega chorobom serca, wspomaga metabolizm tłuszczów, łagodzi objawy chromania przestankowego (bóle podudzi przy niewydolności naczyń tętniczych podudzi), zapobiega rozwojowi nowotworów. Ma działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Jako chelator usuwa toksyczne metale ciężkie. Czosnek hamuje osadzanie się w ścianach tętnic zmienionych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, obniża poziom cholesterolu LDL, podwyższa HDL. Dzięki temu zapewnia ochronę serca i tętnic. Jego składnik o nazwie ajeone ma działanie podobne do aspiryny, zmniejsza lepkość krwi, dzięki czemu zapobiega zawałom serca i udarom mózgu. Wspomaga usuwanie z organizmu pasożytów. Jako silny antyoksydant zawiera witaminę A, C, mangan, selen, german, cynk. 5. Zielona herbata Superprzeciwutleniacz o działaniu przeciwnowotworowym oraz przeciwwirusowym. Zawiera polifenole i bioflawonoidy. Neutralizują one szkodliwe tłuszcze i oleje, obniżają poziom cholesterolu i ciśnienie tętnicze krwi, blokują mechanizmy powstawania raka, hamują rozwój bakterii i wirusów, poprawiają trawienie, chronią przed powstaniem owrzodzeń, udarem mózgu. Zielona herbata ma 200 razy silniejszy wpływ na ochronę mózgu przed działaniem oksydacyjnym niż witamina E. Jest to najlepszy wymiatacz wolnych rodników hydroksylowych. 6. Głóg Zawiera proantycyjanidyny. Po zastosowaniu łącznie głogu, witaminy E i Co-Q-10 wydolność serca poprawia się w sposób istotny. Rozszerza naczynia wieńcowe, zwiększa objętość wyrzutową serca, zmniejsza obwodowy opór naczyń. 7. Borówka czarna (czarne jagody) Kuzynka borówki amerykańskiej, żurawiny, borówki czerwonej. Zawiera aż 10% polifenoli pokrewnych antocyjanidynom nasionom winogron i wyciągu z kory sosnowej. Zapobiega zmianom oksydacyjnym w naczyniach włosowatych i tętnicach. Wyciąg stosuje się w chorobach oczu. Pomaga w zaćmie, w korekcji wad wzroku, barwnikowemu zwyrodnieniu siatkówki, retinopatii cukrzycowej i związanej z tym utraty wzroku, jaskrze i zwyrodnieniu plamki żółtej. 8. Miłorząb dwuklapowy (ginkgo biloba) Stosowany jako wyciąg z liści. Poprawia on krążenie krwi szczególnie w naczyniach mózgowych. Stosować należy preparat, przez co najmniej 26 tyg. Blokuje reakcje alergiczne - zmniejsza częstość i nasilenie epizodów alergicznych i napadów astmy aż do ich wyeliminowania. Stosowany w chorobach oczu głównie w zwyrodnieniach siatkówki. Stosuje się 80-150 mg/dobę. 9. Ostropest plamisty Zawiera sylimarynę. Podnosi poziom glutationu w komórkach aż o 50%, zwiększa aktywność dysmutazy ponadtlenkowej w krwinkach czerwonych. Wykazuje wybitne powinowactwo antyoksydacyjne w stosunku do komórek wątroby. Wzmacnia reakcje detoksykacyjne w wątrobie przez to, że zapobiega utracie glutationu, który jest związany z procesem odtruwania. Wskazane jest jego stosowanie przez 6 - 8 tyg. w dawce 480 mg/dobę, potem należy obniżyć dawkę do 280 mg/dobę. Staje się zbawczym środkiem w zwalczaniu marskości wątroby, zapalenia wątroby, żółtaczce, skutków nadużycia alkoholu i leków. Przeciwutleniacze nie sklasyfikowane do żadnej grupy 1. Kwas liponowy Zwiększenie dawek antyoksydantów ma decydujące znaczenie w przeciwdziałaniu skutkom zatrucia metalami ciężkimi. W tym przypadku najbardziej efektywnym przeciwutleniaczem jest kwas liponowy, ponieważ łączy się z toksycznymi metalami i neutralizuje ich działanie. Jest idealnym antyoksydantem przeciwdziałającym starzeniu się, bierze udział w produkcji energii. Przenika do każdej komórki organizmu, gdyż jest rozpuszczalny w wodzie i tłuszczach. Współdziała synergistycznie z witaminą E i C. Działa korzystnie u chorych z cukrzycą gdyż normalizuje stężenie glukozy we krwi oraz przeciwdziała procesowi glikacji. Może obniżyć o 40% podwyższony poziom cholesterolu całkowitego. Stosowany jest w chorobach sercowo - naczyniowych wspomagając dopływ tlenu do serca. W profilaktyce stosuje się dawkę 20 - 50 mg/dobę, leczniczo 300 - 600 mg/dobę. 2. Glutation Jest najsilniejszym antyoksydantem komórkowym. Wytwarzany jest w organizmie z trzech aminokwasów - cysteiny, kwasu glutaminowego i glicyny. Zapobiega licznym chorobom i dzięki temu opóźnia proces starzenia się. Pobudza odporność organizmu, podwyższa poziom energii, usprawnia czynność mózgu, pomaga w zwalczaniu alergii, zapalenia stawów, zaćmie, nowotworach złośliwych płuc i raka gruczołu krokowego. Spadek jego poziomu obserwuje się od 40 roku życia człowieka. Jest kluczowym składnikiem neutralizacji nadtlenku wodoru, oraz rodnika hydroksylowego. Organizm nie jest w stanie przyswoić czystego glutationu. W celu uzyskania jego wysokiego stężenia, dostarczamy do organizmu jego substraty - kwas glutaminowy, glicynę oraz cysteinę uzyskaną z serwatki. 3. Koenzym (Co-Q-10) Znany jest również pod nazwą jako Ubichinon ( wszechobecny ), ponieważ występuje w każdej komórce organizmu. Ażeby uzyskać minimum jego dobowej dawki potrzeba byłoby zjeść 0,5 kg sardynek, 1 kg wątroby i 1,25 kg orzeszków ziemnych. Dostarcza paliwa dla organizmu jakim jest ATP znajdujący się w mitochondriach komórki. Co-Q-10 pomaga w produkcji, co najmniej trzech enzymów potrzebnych w komórce do jego wytworzenia. Paliwo to jest przez cały czas uwalniane z naszych komórek, dzięki czemu wszystkie systemy naszego organizmu funkcjonują prawidłowo. Organizm zaczyna ograniczać produkcję koenzymu już w wieku 20 lat, z powodu trzech przyczyn:
Braku wystarczającej jego ilości w pożywieniu.
Hamowania jego wytwarzania.
Zbyt szybkiego jego utylizacji. Problem jego niedoboru można rozwiązać, dostarczając organizmowi Co-Q-10 w dawkach uzupełniających. Znaczny spadek poziomu koenzymu obserwuje się u ludzi prowadzących zbyt intensywny tryb życia, w trakcie choroby, u osób nadużywających leków, pijących nadmierne ilości alkoholu, kawy, herbaty itp. U ludzi z zastoinową niewydolnością serca poziom koenzymu jest bardzo niski. Kiedy pacjentom podaje się jego dawki uzupełniające poprawa następuje w 91% przypadków. Co-Q-10 sprawia, że przy każdym skurczu, serce przepompowuje więcej krwi, czynność serca zwalnia się, zmniejszają się rozmiary serca, ustępują bóle w klatce piersiowej i uczucie zmęczenia. Dzięki właściwościom "energetyzującym" opóźnia procesy starzenia, może przywrócić około 80% pierwotnej mocy układu odpornościowego. Może on zmniejszyć szkody oksydacyjne komórek istoty szarej mózgu po postacią utraty pamięci, zapobiec udarom mózgu. Stosuje się go w leczeniu raka piersi, płuc, jelita grubego i innych postaciach raka, w leczeniu parodontozy. Stosowany jest szeroko w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Zalecane jest dawkowanie 100-200 mg/dobę. Wchłania się lepiej w obecności drożdży piwnych, najlepiej też przyjmować go z jakimś olejem. 4. DHEA (dihydroepiandrosteron) Jest hormonem niedawno odkrytym. Spadek jego jest związany z procesem starzenia się. Jest produkowany przez nadnercza. Bardziej wrażliwi na jego spadek są mężczyźni. Ograniczenie w jego wytwarzaniu następuje między 30 a 40 rokiem życia a w wieku 50 - 70 lat stwierdza się 20% jego wartości. Pobudza układ odpornościowy, pracę mózgu, mięśni - zwiększając ich masę, zmniejsza ilośc tłuszczu w tkankach, wzmaga wytwarzanie hormonów płciowych : estrogenu i testosteronu, mobilizuje trzustkę do wytwarzania większej ilości insuliny. Otyłość związana z wiekiem, niewydolność układu sercowo - naczyniowego, wynika ze zmiany sposobu przemiany energii z anabolicznej na kataboliczną, w której organizm "zjada" własne tkanki, żeby uzyskać potrzebną energię. Proces ten jest związany ze spadkiem poziomu DHEA. Stosowanie tego hormonu w dawkach uzupełniających ma pewne ograniczenia. Działania uboczne DHEA mogą mieć poważny charakter. U kobiet w menopauzie, (u których poziom estrogenu jest niski) może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka piersi. Pobudzenie przez DHEA wydzielania estrogenu i testosteronu może sprzyjać rozwojowi niektórych postaci raka, pojawienie się włosów na twarzy u kobiet, u mężczyzn przerost sutków. Może powodować uszkodzenia wątroby. Należy stosować go bardzo ostrożnie, oznaczając przed rozpoczęciem kuracji poziom zależnych od niego hormonów. Przed rozpoczęciem podawania - poradź się lekarza! Zalecana dawka dla kobiet 25-50 mg/dobę, dla mężczyzn 50-100 mg/dobę. 5. Melatonina Melatonina - jest hormonem produkowanym przez szyszynkę i w przewodzie pokarmowym. Jest nazywana hormonem szczęścia, ponieważ jej wydzielaniu towarzyszy uczucie zadowolenia i szczęścia. Jest najsilniejszym antyoksydantem, jaki do tej pory wykryto. Obecność jej stwierdza się w każdej komórce organizmu. Wydzielana jest w cyklu dobowym snu i czuwania. Wydzielanie jej zaczyna wzrastać o zmierzchu i maleje o świcie. Szyszynka zaczyna ograniczać produkcję melatoniny około 40 - 50 roku życia, po kilku kolejnych latach zaczyna ulegać zwapnieniu i w końcu jej czynność ustaje zupełnie. Jest to kluczowy etap w procesie starzenia się. Od tego momentu zaczyna zawodzić układ odpornościowy, wzrasta ilość zachorowań na raka. Szybko wyczerpuje się energia, sen staje się coraz bardziej nieregularny. Zmianami tymi można nawet wytłumaczyć siwienie włosów. Uzupełnienie melatoniny w celu pobudzania układu odpornościowego powoduje odrost zanikłej grasicy i przywrócenie czynności limfocytów T. Powoduje również normalizację cholesterolu i ciśnienia tętniczego krwi, wywołując w chorobach serca spadek RR skurczowego i rozkurczowego. Przeciwdziała wytworzeniu się raka piersi i gruczołu krokowego. Jest ona szczególnie skuteczna w działaniu przeciwko rodnikowi hydroksylowemu. Po zneutralizowaniu wolnych rodników pozostaje stabilna i nie wymaga uzupełniania jak innych oksydantów. U starszych ludzi większa ilość melatoniny może przywrócić wyższy poziom energii i sprawność tak, że poczują się młodsi. Przypuszcza się, że melatonina kieruje w organizmie całym systemem przeciwutleniaczy i dlatego znajduje się w każdej komórce organizmu. Podaje się ją w dawce 1 - 3 mg na kilka godz. przed snem, powyżej 65 lat można zwiększyć dawkę do 5 mg. Uwaga - przedłuża aktywność seksualną. Pierwiastki 1. Chrom Uzupełnianie tego pierwiastka jest szczególnie zalecane w cukrzycy. Stosowany w diecie obniża poziom cukru na, poprawia tolerancję glukozy, obniża poziom insuliny, całkowitego cholesterolu i kwasów tłuszczowych, podnosi poziom dobrego cholesterolu HDL. Zalecaną jest dawka 200 - 400 mg soli chromowej kwasu pikolinowego dziennie bądź w tej samej dawce nikotynianu chromu. 2. Miedź Pierwiastek w nadmiarze szkodliwy. Niedobór miedzi wiąże się z niedoborem miedziowej dysmutazy ponadtlenkowej, w systemie obrony antyoksydacyjnej. Niedokrwistość niedobarwliwa wiąże się często z niedoborem miedzi i selenu. 3. Mangan Jest ważnym pierwiastkiem i wespół z miedzią i selenem odgrywa podstawową rolę w antyoksydacyjnym systemie enzymatycznym dysmutazy ponadtlenkowej. 4. Magnez Bierze udział w wytwarzaniu krwinek białych, które mają ogromne znaczenie w zwalczaniu zakażeń i innych chorób. Jako pierwiastek jest antagonistą wapnia. Objawem niedoboru magnezu bądź nadmiaru wapnia w stosunku magnezu są drżenia mięśniowe, skłonność do powierzchownych bólów mięśni, do tików nerwowych, jąkania, trudności w zasypianiu, wybudzania się nad ranem, zamykania się w sobie, izolacji w stosunku do otoczenia. Zalecana jest dawka 200 - 800 mg/dobę. 5. Potas Niedobór potasu powoduje określone objawy - obrzęki wokół kostek, zaburzenia pracy mózgu i móżdżku objawiające się bólami głowy, zaburzeniami równowagi, zaburzeniami koordynacji ruchowej. Ze strony jelit - nadkwasotą i objawami zgagi. Inne - suchość i wykwity skóry, pogorszenie pamięci, zaparcie, depresja, osłabienie czynności ruchowych, nerwowość, czasami nie dające się zaspokoić pragnienie, zmienna czynność i niemiarowość serca, podwyższenie poziomu cholesterolu, bezsenność, niskie ciśnienie krwi, szybkie męczenie się i osłabienie mięśni. 6. Selen Bierze udział w produkcji enzymu peroksydazy glutationowej. Zmniejsza o 46% oksydację LDL, czyli zmniejsza o połowę ilość cholesterolu przygotowanego do wytworzenia blaszek miażdżycowych. Współdziałając z witaminą E, wzmacnia nasz układ odpornościowy oraz czynność tarczycy i utrzymuje w zdrowiu serce, wątrobę i trzustką. Dodanie cynku powoduje zmniejszenie powiększonego gruczołu krokowego. Stwierdzono jego duże stężenie w nasieniu męskim i w związku z tym uważa się, że może mieć wpływ na płodność. Zalecana dawka : 50- 200 ug/dobę. Występuje w mięsie, rybach, ziarnach, drożdżach piwnych, lucernie, pietruszce, cebuli, czosnku, melasie, brokułach. 7. Siarka Wchodzi w skład cysteiny, glutationu (zespołu aminokwasów), indoli oraz grupy związków (izotiocyjanianów) blokujących i hamujących działanie komórek nowotworowych. Źródłem pokarmowym siarki są : jaja, ziarna zbóż, suszone owoce, orzechy, miód i warzywa. W organizmie zapobiega procesowi glikacji. 8. Cynk Wchodzi w skład ponad 200 enzymów w tym dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) i enzymów odpowiedzialnych za produkcję DNA i RNA. Oprócz udziału antyoksydacyjnego, cynk pobudza układ odpornościowy na poziomie komórkowym i zwiększa liczbę limfocytów T, które zwalczają zakażenia. Jest niezbędny do wzrostu komórek i przyspiesza gojenie się ran. Może wyleczyć owrzodzenie żołądka. Dzięki działaniu przeciwzapalnemu pomaga w leczeniu trądzika i zapalenia stawów. Jest skuteczny w leczeniu łuszczycy. Jest potrzebny do prawidłowego działania zmysłów smaku i odgrywa ogromną rolę w rozwoju i czynności męskich narządów płciowych i narządu krokowego. Spadek poziomu cynku równoległy do starzenia się organizmu jest związany z licznymi schorzeniami, związanymi z obniżaniem wydolności układu odpornościowego. Powstają również wtedy warunki do rozwoju zmian zwyrodnieniowych. W infekcjach nieżytowych górnych dróg oddechowych skraca on czas choroby z 8 - 9 dni do 4 dni. Jego niszczące działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, jest prawdopodobnie związane z jego własnościami antyoksydacyjnymi. Cynk odgrywa podstawową rolę w produkcji insuliny, zarówno w pierwszym etapie, kiedy insulina gromadzona jest w komórkach beta trzustki jako kryształy cynku i później, kiedy insulina wiąże się z komórkami wątroby i komórkami tłuszczowymi. U wielu ludzi chorych na cukrzycę zaleca się stosowanie diety bogatej w błonnik, co jest korzystne dla normalizacji poziomu cukru we krwi, ale pogarsza wchłanianie cynku. Każdy, więc z tych pacjentów powinien stosować uzupełniające dawki cynku. Zalecana dawka dla dorosłych 15 - 30 mg/dobę, dla dzieci 5-10 g/dobę. Witaminy Witaminy dzieli się na rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach. Uważa się je za mikrosubstancje odżywcze, ponieważ potrzebne są naszemu organizmowi w regulowaniu metabolizmu, uwalnianiu energii ze spożytych tłuszczów. Spełniają rolę katalizatorów uaktywniających pracą enzymów. Witaminy A, D, E i K należą do rozpuszczalnych w tłuszczach, mogą być gromadzone w tłuszczach przez jakiś czas i osiągać toksyczny poziom, jeżeli przyjmowane są w zbyt dużych dawkach przez dłuższy czas. Witaminy B i C przenoszone są w organizmie w roztworach wodnych i każdy ich nadmiar jest codziennie wydalany. Do witamin mających specjalne właściwości oksydacyjne zaliczmy - witaminę A, B, C, E i P. Witaminą P nazywamy odkrytą niedawno grupę flawonoidów. 1. Witamina A Prekursorami jej są karotenoidy. Retinol znajduje się w pokarmach jako tran dorszowy, wątroba, żółtka jaj, i produkty nabiałowe. Karotenoidy alfa i beta - karoten występują w roślinach takich jak: szpinak, brokuły, marchew, dynia, brzoskwiniach i w warzywach czerwonych - pomidory. Uwaga - alfa i beta karoten można spożywać w dużych ilościach bez żadnych niepożądanych objawów, podczas gdy retinol jest rozpuszczalny w tłuszczach i może dać przy przedawkowaniu objawy toksyczne. Witamina A jest konieczna do zachowania zdrowia wilgotnych, miękkich tkanek, takich jak: błony śluzowe, skóra, włosy. Przy niedoborze witaminy A występują objawy suchości tych tkanek. Jako silny antyoksydant neutralizuje wolne rodniki i pomaga w usuwaniu szkodliwych zmian w organizmie wywołanych np. paleniem papierosów. W razie potrzeby pobudza układ odpornościowy w walce z zakażeniami bakteryjnymi. Przewlekły niedobór może prowadzić do zahamowania wzrostu, bezsenności, zmęczenia i utraty masy ciała. Pozytywne efekty obserwuje się, uzupełniając jej niedobór, we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Jest skuteczna w retinopatii cukrzycowej. Zmniejsza ryzyko powstawania miażdżycy, powikłań sercowo - naczyniowych dzięki jej ochronnemu działaniu na śródbłonek naczyń krwionośnych oraz mięśni gładkich naczyń. Zalecane dawki dla dorosłych 5000 - 25000 j.m./dobę, połowa tej dawki dla nastolatków, dla dzieci 2000 - 3000 j.m./dobę. 2. Zespół witamin B Mogą być stosowane indywidualnie, ale zazwyczaj wchodzą w skład preparatów określanych jako witamina B complex. W jej skład wchodzi 11 substancji chemicznych. Działają głównie jako stabilizatory błon komórkowych i jako naturalne środki uspokajające. W warunkach normalnych zaleca się stosowanie 100 - 300 mg witaminy B compleks/dobę. Podawana na czczo może spowodować dolegliwości żołądka i nudności. Najlepsze źródła witaminy B to brukselka, drożdże piwne, fasolka, groszek zielony, lucerna, mąka gryczana, nasiona, orzechy, owies, pełne ziarna zbóż, soczewica, szparagi i żółtko jaj. 3. Kwas foliowy Jest znany głównie jako witamina prenatalna, ponieważ zmniejsza liczbę wad wrodzonych. Bardzo dobre wyniki uzyskiwano przy jego łączeniu z cytostatykami w leczeniu raka jamy ustnej, żołądka i jelita grubego. Ma dobre działanie lecznicze i profilaktyczne w chorobach sercowo - naczyniowych. W połączeniu z witaminą E, wapniem, cynkiem i selenem, kwas foliowy jest jedną z podstawowych substancji odżywczych, dla chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. 4. Witamina C Sam organizm nie potrafi wytwarzać witaminy C i trzeba ją dostarczać z pożywieniem. Jej najlepiej wchłanialną postacią jest postać (ester - C) utworzona z połączenia kwasu askorbinowego z wapniem, selenem lub cynkiem. W tej postaci witamina C nie ma odczynu kwaśnego i jest lepiej przyswajalna przez organizm. Jako antyoksydant witamina C powinna być stosowana jako podstawowy składnik diety. U palaczy tytoniu z reguły występuje jej duży niedobór. Jako rozpuszczalna w wodzie, przemieszcza się swobodnie w płynie komórkowym. Zadanie jej polega na ochronie mitochondriów w komórce (baterie energetyczne) przed uszkadzającym działaniem wolnych rodników. Witamina E reagując z cząsteczką oksydacyjną, sama staje się rodnikiem po stracie jednego ze swoich elektronów. Wtedy wkracza witamina C i przywraca witaminie E jej pierwotny stan, dzięki czemu może być użyta ponownie i jej cykl ulega powtórzeniu. Witamina E także może dokonać regeneracji witaminy C, W taki sposób działają antyoksydanty rozpuszczalne w wodzie i tłuszczach, dając efekt synergistyczny, a więc o wiele większy niż każda z tych substancji działających osobno. Najlepsze źródła witaminy C to ananas, brukselka, brokuły, części zielone buraków cebula, cytryny, owoce dzikiej róży, grejpfruty, groszek zielony, kapusta, papryka, pietruszka, pomarańcze, pomidory, porzeczki, rzepa i rzodkiewki. 5. Witamina E Jest niezbędna dla organizmu. Organizm sam nie potrafi wytworzyć witaminy E i należy ją dostarczać z pożywieniem przez uzupełnienie diety. Jest rozpuszczalna w tłuszczach i jej nadmiar nie ulega eliminacji z organizmu natychmiast, ale jest przechowywany w tkance tłuszczowej przez kilka dni. Jest grupą ośmiu związków chemicznych, które można podzielić na tokoferole i tokotrienole. Najważniejszym i najbardziej skutecznym jest d - alfa tokoferol. Naturalną witaminą E (czyli d - alfa - tokoferol) otrzymuje się z olejów roślinnych. Syntetyczną witaminę E otrzymuje się z produktów petrochemicznych ( dl - alfa - tokoferol) jest mieszaniną ośmiu izomerów, z których tylko jeden stanowi molekularny odpowiednik naturalnej witaminy E. Witamina E jest jednym z najbardziej ruchliwych antyoksydantów. Chroni błony komórkowe naczyń krwionośnych przed skutkami stresu oksydacyjnego, zwłaszcza przed peroksydacją lipidów. Ma więc działanie przeciwmiażdżycowe. Obniża poziom trójglicerydów, obniża poziom cholesterolu LDL, podwyższając poziom frakcji HDL. Zmniejsza stres naczyniowy wywołany ciężkostrawnym jedzeniem. Przyjmując przed ciężkostrawnym posiłkiem witaminę C i witaminę E, wynik jest taki, jakbyśmy jedli posiłek lekko strawny. W chorobie serca korzystne jest wspólne działanie selenu z witaminą E, aby zapobiec kardiomiopatii. Z kolei witamina C podnosi poziom witaminy E. Źródłem prawie idealnego połączenia antyoksydantów dla ochrony serca są pomidory, dojrzewające w warunkach naturalnych zawierają witaminy C i E, karotenoidy i likopen. Stałe przyjmowanie antyoksydantów jest ważniejsze niż ich ilość. Zalecana dawka witaminy: E 400 - 800 j.m./dobę, najlepiej z witaminą C w ilości nie mniejszej niż 200 mg/dobę. Zastosowanie przeciwutleniaczy w wybranych jednostkach chorobowych 1. Nadciśnienie tętnicze Do czynników ryzyka w nadciśnieniu tętniczym zaliczamy: palenie papierosów, brak ruchu, perfekcjonizm w drodze do sukcesu, nieprawidłowe odżywianie, zbyt duża ilość tłuszczów stałych w diecie. Zapobieganie - jedzenie ryb plus uzupełnianie kwasów tłuszczowych omega - 3, 6 i 9, czosnku, witaminy B6 ( pirydoksyny w dawce 100 mg/dobę) , witaminy C minimalnej 200mg/dobę, wyciągu z kory sosny morskiej ( nasion winogron ) leczniczo 200 - 300 mg/dobę, profilaktycznie 50 - 100 mg/dobę. 2. Cukrzyca Czynnikiem ryzyka jest nieprawidłowa dieta z nadmiarem tłuszczów, cukru i innych węglowodanów, dieta uboga w warzywa, owoce, brak ruchu, stres. Istnieje duże prawdopodobieństwo niszczenia przez wolne rodniki komórek B wysepek Largenhansa trzustki, produkujących insulinę. Istotny jest niedobór chromu w pożywieniu. Zapobieganie - powrót do prawidłowej diety, uzupełnianie niedoboru chromu pod postacią soli chromowej kwasu pikolinowego w ilości 200 - 400 ug/dobę, witaminy C co najmniej 200 mg/dobę, witaminy B3 100 mg/dobę, witaminy B6 50 - 100 mg/dobę, witaminy B12 1000 - 3000 ug/dobę, witaminy E 400 - 800 j.m./dobę, cynku 15 - 30 mg/dobę, wyciągu z czarnych jagód 200 mg/dobę, wyciągu z nasion winogron, czosnku, cebuli. 3. Jaskra Przyczyną jest nieprawidłowy skład kolagenu jako podstawa struktury budowy oka. Zalecane są następujące dawki - witaminy C 2000 mg/dobę, a w ciężkich przypadkach 10 000 mg/dobę, flawonoidów - borówki czarnej, czarnej jagody 240 mg/dobę, rutyny z owoców cytrusowych, miłorzębu dwuklapowego (ginkgo biloba) do 240 mg/dobę. Należy wykonać badania w kierunku alergii pokarmowej. Ekspozycja na alergeny powoduje wzrost ciśnienia śródgałkowego. Pomyśl o uzupełnianiu witamin, minerałów, bioflawonoidów jako o taniej polisie ubezpieczeniowej, ochraniającej nas przed agresywnymi czynnikami środowiska i niedoborami tych substancji w pożywieniu.
